Οι εθνικές εκλογές της 16ης Δεκεμβρίου του 1923

Η ιστορική έρευνα με συναρπάζει, τη βρίσκω πολύ γοητευτική. Νοιώθω ότι μπαίνω στη... Μηχανή του Χρόνου (που εμπνεύστηκε στο ομώνυμο μυθιστόρημά του ο ευφάνταστος H.G. Wells) και ταξιδεύω στο παρελθόν. 'Ζω' τις ιστορίες ανθρώπων που η φυσική τους ύπαρξη δεν υφίσταται πλέον, που έχουν μετατραπεί σε κάτι σαν... κοσμική σκόνη. Αξίζει να διατηρούμε ζωντανή αυτή τη μνήμη, να στοχαζόμαστε και να διδασκόμαστε από τα λάθη και τις παραλείψεις τους, όπως και να μας εμπνέουν τα επιτεύγματά τους. Η ανθρώπινη πορεία είναι ένας ποταμός που συνεχίζει να κυλάει πάντα, με τα κύματά της ροής των υδάτων του να ανανεώνονται συνεχώς (θάνατος-γέννηση).

Μετά από αυτό το... λυρικό πρόλογο, προχωρώ στο "ψητό". Σαν σήμερα και ακριβώς 100 χρόνια πριν, στην Ελλάδα επικρατούσε επαναστατικός ενθουσιασμός. Ήταν Σάββατο και την επαύριό του, ημέρα Κυριακή (16-12-1923) θα διεξάγονταν οι πρώτες Εθνικές Βουλευτικές Εκλογές, μετά από την επονείδιστη Μικρασιατική Καταστροφή. Ο συνασπισμός των αντι-βενιζελικών Κομμάτων της Ηνωμένης Αντιπολίτευσης, που είχε επικρατήσει στις προηγούμενες Εκλογές (της 1ης Νοεμβρίου του 1920) υπό το βάρος της τραγωδίας της Ιωνίας, αλλά και λόγω του ότι πέντε κορυφαίοι ηγέτες του (Γούναρης, Στράτος, Πρωτοπαπαδάκης, Μπαλτατζής και Θεοτόκης) είχαν εκτελεστεί ως υπεύθυνοι "εσχάτης προδοσίας", αποφάσισε την τελευταία στιγμή να απέχει από τις Εκλογές.

Επισημαίνω κάποιες ιδιαιτερότητες: Για πρώτη φορά στα χρονικά του ελληνικού εκλογικού σώματος, θα ενσωματώνονταν σε αυτό και πρόσφυγες. Το εκλογικό σύστημα βασιζόταν σε συνδυασμούς ανά Περιφέρεια, ενώ ο τρόπος διεξαγωγής ήταν μικτός. Στα μεγάλα αστικά κέντρα ο κόσμος (μόνο άνδρες) θα ψήφιζε με έγχαρτα ψηφοδέλτια, ενώ στην επαρχία θα εφαρμοζόταν ο απηρχειωμένος θεσμός του... σφαιριδίου. Το αποτέλεσμα ήταν να μην υπάρχει εκτίμηση για αριθμό ψήφων ή ποσοστό, αλλά μόνο για τον αριθμό των εδρών που κέρδισε κάθε παράταξη. Ένα ακόμη αξιοσημείωτο γεγονός ήταν ότι τότε η Βουλή είχε... 398 έδρες! 

Και κάτι τελευταίο: Η χρονιά εκείνη (1923) ήταν σημαδιακή, καθώς στα μέσα Φεβρουαρίου είχε εφαρμοστεί η αλλαγή του Ημερολογίου, από το παλαιό (Ιουλιανό) στο νέο (Γρηγοριανό). Κατά συνέπεια, 'χάθηκαν' 13 ημέρες (η 16η Φεβρουαρίου μετατράπηκε σε... 1η Μαρτίου), οι δημόσιοι υπάλληλοι πληρώθηκαν εκείνο το μήνα το μισό μισθό και οι ονομαστικές εορτές μετατέθηκαν κατά 2 εβδομάδες. Ο συνταγματάρχης Νικόλαος Πλαστήρας, ηγέτης της Επαναστατικής Κυβέρνησης του 1922 που είχε υποχρεώσει σε εξορία το βασιλιά Κωνσταντίνο, γιόρτασε την ονομαστική του εορτή, αντί για τις 6 Δεκεμβρίου, στις 19 Δεκεμβρίου, καθώς η Εκκλησία της Ελλάδας δεν είχε -ακόμη- αποδεχθεί την αλλαγή (!)

Επιστρέφοντας στην Κυριακή των Εκλογών, θα τονίσω πως οι ψηφοφόροι, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, δικαίωσαν τον Ελευθέριο Βενιζέλο, καθώς το Κόμμα του (Φιλελευθέρων) κατέκτησε συνολικά 250 έδρες. Η νεότευκτη Δημοκρατική Ένωση (Δημοκρατών - Φιλελευθέρων) με ηγέτη τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου πήρε 120 έδρες, ενώ από επτά έδρες κέρδισαν οι Ανεξάρτητοι Δημοκράτες και οι Αντιβενιζελικοί. Οι υπόλοιπες 14 έδρες μοιράστηκαν ως εξής: Τέσσερις έδρες κέρδισαν οι Ανεξάρτητοι, ενώ από τρεις πήγαν στο (επίσης νεοεμφανιζόμενο) Αγροτικό Κόμμα (του Σπυρίδωνα Χασιώτη), στους Μουσουλμάνους Δυτικής Θράκης και στους Εβραίους Θεσσαλονίκης. Τέλος, μία έδρα κέρδισαν οι Σοσιαλιστές του Σ.Ε.Κ.Ε., που ήταν το μετέπειτα Κ.Κ.Ε.

Αμέσως μετά την είδηση για την πανηγυρική επικράτηση της Φιλελεύθερης-Δημοκρατικής παράταξης, οι αρχηγοί των επιτελείων στρατού και στόλου εξέδωσαν ψήφισμα που επιδόθηκε στον Πλαστήρα, του οποίου το περιεχόμενο καταδίκαζε και κήρυττε έκπτωτη τη μοναρχία, ενώ προέκρινε το Δημοκρατικό Πολίτευμα. Ο βασιλιάς Γεώργιος Β' που είχε διαδεχτεί τον πατέρα του, υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει τη χώρα και την (προσωρινή) θέση του Αντιβασιλέα  κατέλαβε ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης, που τρεις μήνες μετά θα γινόταν ο πρώτος Πρόεδρος της Β' Ελληνικής Δημοκρατίας.

Απόσπασμα του ψηφίσματος των αξιωματικών, όπως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Έθνος, τη Δευτέρα 17 Δεκεμβρίου 1923.



[Πηγή: Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος].