«Η ανάγκη για ένα πράσινο σχέδιο στην Ανατολική Μεσόγειο»

Το γεωτρύπανο Yavuz, η εξωτερική πολιτική Ελλάδας και Κύπρου απέναντι στην Τουρκία και η ανάγκη για ένα πράσινο σχέδιο στην Ανατολική Μεσόγειο.

Tο να επιμένει κάποιος να θεωρεί πραγματικότητα μια ψευδαίσθηση, είναι πολύ πιο σοβαρό πρόβλημα από το να έχει πέσει έξω στο σχεδιασμό και στις εκτιμήσεις του. Αυτό φαίνεται να συμβαίνει αυτή την κρίσιμη περίοδο που διανύουμε, κατά την οποία η εξωτερική αλλά και η οικονομική μας πολιτική έχουν βασιστεί σε υποθέσεις που δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα. Υπάρχει κίνδυνος, αν δεν αλλάξει ριζικά η στρατηγική αυτή, να οδηγηθούν και η οικονομία και η εξωτερική πολιτική σε κατάρρευση. Και όμως, υπάρχει δυνατότητα για μια εντελώς διαφορετική στρατηγική που να βασίζεται σε ένα πράσινο σχέδιο για την Αν. Μεσόγειο. Θα τολμήσουμε;

Άρθρο του Νίκου Χρυσόγελου στην Athens Voice:
πρώην ευρωβουλευτή,
συμπροέδρου των ΠΡΑΣΙΝΩΝ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ
μέλους του Συμβουλίου
της “Πρωτοβουλίας για ένα ενωτικό Πράσινο κόμμα”

www.chrysogelos.gr
www.facebook.com/nikos.chrysogelosb
@chrysogelos

Το να επιμένει κάποιος να θεωρεί πραγματικότητα μια ψευδαίσθηση, είναι πολύ πιο σοβαρό πρόβλημα από το να έχει πέσει έξω στο σχεδιασμό και στις εκτιμήσεις του. Αυτό φαίνεται να συμβαίνει αυτή την κρίσιμη περίοδο που διανύουμε, κατά την οποία η εξωτερική αλλά και η οικονομική μας πολιτική έχουν βασιστεί σε υποθέσεις που δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα. Υπάρχει κίνδυνος, αν δεν αλλάξει ριζικά η στρατηγική αυτή, να οδηγηθούν και η οικονομία και η εξωτερική πολιτική σε κατάρρευση.

Σήμερα υπάρχει μια περίεργη ευρεία συναίνεση μεταξύ των 3 βασικών κομμάτων που βασίζεται σε υποθέσεις που είναι από τις πιο μεγάλες ψευδαισθήσεις που έχουμε ως κοινωνία. Το ελληνικό πολιτικό σύστημα, “αναλυτές” και πανεπιστημιακοί έχουν σπρώξει Κύπρο και Ελλάδα σε μια στρατηγική ερευνών, γεωτρήσεων και αγωγών υδρογονανθράκων στην Αν. Μεσόγειο που θα “αναβάθμιζε”, υποτίθεται, “τον γεωπολιτικό ρόλο των δύο χωρών” και θα “έφερναν πλούτο”, ενώ η κρυφή σκέψη ήταν ότι “θα απομόνωναν την Τουρκία” ή θα την “εξανάγκαζαν να προχωρήσει σε επίλυση του Κυπριακού”, χάνοντας κατά κράτος και υποχωρώντας σε βασικά της συμφέροντα. Μάλιστα το σχέδιο αυτό συμπληρώνονταν από την υπόθεση ότι οι μεγάλες πετρελαϊκές εταιρίες θα ήταν ένας μοχλός επιβολής των “εθνικών συμφερόντων” Κύπρου και Ελλάδας αν τους παραχωρούνταν ένα σύνολο “θαλάσσιων οικοπέδων”, θα υπερασπίζονταν δηλαδή τα συμφέροντά τους προς όφελος των δύο χωρών, ακόμα και κινητοποιώντας την στρατιωτική ισχύ ΗΠΑ, Γαλλίας, Ιταλίας, ή και του Ισραήλ για να “βάλουν τον Ερντογάν στη θέση του”.

Το σχέδιο βασίζονταν σε αφελείς αναλύσεις και υποθέσεις. Οδηγεί, όμως, σταδιακά σε πανωλεθρία που δεν έχει ομολογηθεί ακόμα δημόσια, αλλά οι πρώτες ενδείξεις πρέπει να μας ανηχούν όλους, πολύ πεισσότερο που αυτό το σχέδιο αυξάνει και τους κινδύνους γενικότερης ανάφλεξης στην Αν. Μεσόγειο. Σε κάθε περίπτωση οδηγούμαστε είτε σε μια “εθνική ήττα” ή σε εξευτελισμό, είτε μέσω μιας κλιμάκωσης της πολεμικής ρητορικής που μπορεί να καταλήξει θερμό επεισόδιο ή “ατύχημα” είτε μέσω μιας άτακτης υποχώρησης για να μην φτάσουμε σε αυτή τη στιγμή μηδέν, που θα οδηγούσε εκ των πραγμάτων σε μια διαπραγμάτευση εφ’ όλης της ύλης μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας, με διαιτητές τις ΗΠΑ, για την οποία δεν έχει προετοιμαστεί καθόλου η ελληνική κοινή γνώμη.

Το πολιτικό στραπάτσο στις ΗΠΑ κατά την επίσκεψη Μητσοτάκη ήταν μεγάλο και γκρέμισε τις ψευδαισθήσεις ότι ο ίδιος ο Τραμπ και οι ΗΠΑ θα ήταν πρόθυμες – με αντάλλαγμα την παραχώρηση συμβολαίων στην Exxon Mobil και σε άλλες πολυεθνικές πετρελαϊκές εταιρίες (και επιπλέον στρατιωτικών διευκολύνσεων) – να πιέσουν τον Ερντογάν για υποχωρήσεις.

Για όσους ακόμα αεροβατούν, θα έπρεπε να έγινε ξεκάθαρο από την επίσκεψη Μητσοτάκη στις ΗΠΑ ότι οι ΗΠΑ ούτε καν θα μεσολαβήσουν στην Ελληνο-Τουρκική διαμάχη για να “συνετίσουν την Τουρκία”. Για όσους δεν κατάλαβαν από την σιωπή του Τραμπ μπροστά στις κάμερες, η επίσημη διάψευση από τις ΗΠΑ δεν άφηνε καμία αμφιβολία (δήλωση εκπροσώπου του Στέιτ Ντιπάρτμεντ στον Ant1): “ουδέποτε μιλήσαμε για “διαμεσολάβηση” στις διαφορές Ελλάδας – Τουρκίας“. Όποιος πιστεύει, λοιπόν, ότι οι ΗΠΑ (ή το Ισραήλ) θα μπορούσε να εμπλακεί σε πολεμικές επιχειρήσεις για να επιβάλει στην Τουρκία “να σεβαστεί τα δικαιώματά μας” είναι μάλλον πολύ εκτός πραγματικότητας. Το πολύ – πολύ να μας πίεζαν να τα βρούμε για να δουλέψουν οι πετρελαϊκές με την ησυχία τους. Ακόμα μεγαλύτερο προβληματισμό σε αυτή την κατεύθυνση πρέπει να προκαλούν οι τοποθετήσεις τουΤζέφρι Πάιατ που δήλωσε την επομένη ακριβώς ότι, κατά τη νομική υπηρεσία του υπουργείου του, «υφαλοκρηπίδα έχουν μόνο τα κατοικημένα νησιά του Αιγαίου, όχι τα ακατοίκητα».

Ποια είναι η “μεγάλη διπλωματική επιτυχία” του αγωγού East Med; Δυόμιση χώρες υπογράφουν τη συμφωνία (Ελλάδα με τα κύρια κόμματα να τη στηρίζουν, Κύπρος κυρίως ο Ν. Αναστασιάδης αφού το ΑΚΕΛ δηλώνει ότι δεν είναι πιθανή η κατασκευή του αγωγού, ενώ διατυπώνει κι άλλες επιφυλάξεις, Ισραήλ κυρίως όμως ο Νετανιάχου). Η Ιταλία, όπου υποτίθεται θα καταλήξει ο αγωγός, δεν υπογράφει ακόμα γιατί υπάρχουν μεγάλες αντιδράσεις μέσα στην κυβέρνηση για λόγους περιβαλλοντικούς και κλιματικούς. Παλαιστίνη και Λίβανος προχώρησαν σε διάβημα για τον σχεδιασμό του αγωγού της δικής τους ΑΟΖ. Η Αίγυπτος θα ήθελε αγωγό που να καταλήξει στον δικό της τερματικό σταθμό υγροποίησης του φυσικού αερίου!!!! και έτσι κι αλλιώς ο ρόλος της είναι κρίσιμος για την οικονομική βιωσιμότητα της μεταφοράς φυσικού αερίου. Ο αγωγός εντείνει, τελικώς, την αντιπαράθεση και την ένταση στην Αν. Μεσόγειο, δεν ενδυναμώνει τη συνεργασία, την ασφάλεια και την ειρήνη ή έστω συμβάλλει στην επίλυση του Κυπριακού όπως διακηρύσσουν οι υποστηρικτές του.

Η διάσκεψη στο Βερολίνο για την επίλυση της κρίσης στη Λιβύη ανέδειξε – χωρίς καν δική μας παρουσία εκεί – για άλλη μια φορά το επικίνδυνο παιχνίδι που παίζεται με επίκεντρο το πετρέλαιο και στο οποίο έχουμε εμπλακεί χωρίς γνώσεις και προετοιμασία και με εντελώς αφελείς απόψεις όχι μόνο για τα θέματα που σχετίζονται με το κλίμα αλλά και για τις γεωπολιτικές διαστάσεις, ισορροπίες και συμφέροντα που συνδέονται με το πετρέλαιο στην περιοχή, την ίδια στιγμή που εμείς ποντάρουμε όλα τα λεφτά σε έναν άνθρωπο που η Διεθνής Αμνηστία κατηγορεί για εγκλήματα πολέμου! H Τουρκία ούτε απομονώθηκε ούτε έγινε πιο διαλακτική με το θέμα των εξορύξεων, αντιθέτως έγινε πιο νευρική αλλά και ενέτεινε τις αμφισβητήσεις και την επίδειξη ισχύος. Προσωρινά η εσπευσμένη ανακοίνωση της υποψηφιότητας της νέας προέδρου της ελληνικής δημοκρατίας κάλυψε τη συζήτηση για τις εξελίξεις αυτές, αλλά το θέμα παραμένει.

Ο μύθος είναι εκεί αλλά σηκώνει πολλαπλές αναγνώσεις: “Όπου υπάρχει πετρέλαιο και φυσικό αέριο υπάρχει ισχυρή στρατιωτική παρουσία και τα συμβόλαια με πετρελαϊκούς κολοσσούς θα λειτουργήσουν ως ασπίδα προστασία“. Το ξεκίνησε το ΚΙΝΑΛ / ΠΑΣΟΚ, τη βρώμικη δουλειά την έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ και ήρθε να βρει στρωμένη την κατάσταση η ΝΔ αναπαράγοντας το ίδιο επιχείρημα, που όμως είναι τουλάχιστον αφελές. Πράγματι οι εταιρίες πετρελαίου έχουν δικούς τους κρατικούς ή ιδιωτικούς στρατούς και πολύ συχνά γίνονται πόλεμοι για το πετρέλαιο. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι η στρατιωτική μηχανή των ΗΠΑ και του Ισραήλ (ή των Ρώσων) θα εμπλακεί σε πολεμικές επιχειρήσεις για να επιβάλει τα δικά μας συμφέροντα, αλλά μόνο για να κατοχυρώσει τα συμφέροντα τους είτε αυτά των επιχειρήσεων.

Αυτές οι ψευδαισθήσεις έχουν δημιουργήσει παράπλευρες συνέπειες:

– Δώσαμε χωρίς πολλές συζητήσεις ή αντιδράσεις επιπλέον στρατιωτικές διευκολύνσεις στις ΗΠΑ που μας εμπλέκουν περισσότερο σε πολεμικές ή άλλες επιχειρήσεις τους, αυξάνοντας τον κίνδυνο να βρεθούμε ακόμα πιο μέσα σε μια ζώνη αντιποίνων.

– Έχουμε δημιουργήσει ένα σωρό παρεξηγήσεις με γειτονικές χώρες (Λίβανος, Παλαιστίνη) εξαιτίας του σχεδιασμού του East Med, που μας κατηγορούν μας ότι “ο σχεδιασμός παραβιάζει τα όρια των δικών τους ΑΟΖ” (διάβημα υπουργού εξωτερικών της Παλαιστίνης).

– Ο πρωθυπουργός ουσιαστικά υποστήριξε την (εκτός δίκης και τεκμηρίωσης της ενοχής τους) εκτέλεση (δολοφονία) 10 ατόμων (μεταξύ των οποίων αξιωματούχοι δύο άλλων χωρών (Ιράν και Ιράκ), “αναγνωρίζοντας” στην ομιλία του στις ΗΠΑ ότι η “απόφαση ελήφθη στη βάση της εκτίμησης των εθνικών συμφερόντων των ΗΠΑ” (κάτι που αμφισβητούν ακόμα και αμερικανοί νομοθέτες!), θυμίζοντας μας παρόμοια δήλωση του Α. Τσίπρα ότι “ο Τραμπ μπορεί να κάνει διαβολικά πράγματα αλλά τα κάνει για το καλό”!

– Επιτάχυνε την εκτός ορίων αντίδραση της Τουρκίας η οποία φυσικά δεν θα έμενε με σταυρωμένα χέρια σε μια προσπάθεια εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων μπροστά από την αυλή της, κλιμακώνοντας τις ενέργειές της είτε μέσω του δικού της προγράμματος έρευνας για υδρογονάνθρακες (ακόμα και με προκλητικό τρόπο) είτε μέσω της υπογραφής της Συμφωνίας Οριοθέτησης ΑΟΖ για να προλάβει τον σχεδιασμό ή και την κατασκευή του αγωγού East Med.

Λογικά θα περίμενε κανείς ότι όσοι σχεδίασαν αυτή την στρατηγική της “διπλωματίας των αγωγών, των εξορύξεων υδρογονανθράκων και της συνεργασίας με τις μεγάλες πετρελαϊκές εταιρίες” θα είχαν εξετάσει ένα παρόμοιο σενάριο. Δυστυχώς αποδείχθηκε ότι ήταν ανίκανοι να αντιληφθούν ότι αυτό ήταν το πιο πιθανό σενάριο, όχι ο αποκλεισμός και η απομόνωση της Τουρκίας, όπως εκτός κάθε πραγματικότητας διακηρρύσουν πολιτικοί και ορισμένα ΜΜΕ, εκθέτοντας τους εαυτούς τους σε τόσο κραυγαλέες ανακρίβειες.

Σήμερα, όμως, ανοίγει άλλο ένα κεφάλαιο που αποδεικνύει ότι Λευκωσία και Αθήνα ψάχνουν με σπασμωδικές κινήσεις την στρατηγική τους σε σχέση με τις θύελλες που έσπειραν ανοίγοντας θέματα υδρογονανθράκων στην ευρύτερη περιοχή. Υποτίθεται ότι οι μεγάλες πετρελαϊκές επιχειρήσεις θα εμπόδιζαν τον Ερντογάν να υλοποιήσει τα σχέδια του για συμμετοχή της Τουρκίας στην έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων και θα λειτουργούσαν ως προστατευτική μας ασπίδα. Ο Ερντογάν, αντί να …φοβηθεί, ξεκινάει – στη βάση ενός σχεδιασμού που είναι ξεκάθαρος για όποιον δεν κρύβεται πίσω από το δάκτυλό του – τις επόμενες κινήσεις του με στόχο να “συμμετάσχει στη μοιρασιά των υδρογονανθράκων” και μάλιστα από θέση ισχύος, όχι …απομονωμένος.

Το γεωτρύπανο Yavuz (αδάμαστος), για το οποίο η Τουρκία πλήρωσε US$262.5 εκατομμύρια, ξεκινάει έρευνες στο “τεμάχιο 8” (τι ορολογία για μια θάλασσα???), στο σημείο όπου από το τέλος του 2017 η ιταλική πετρελαϊκή εταιρία ΕΝΙ καθόρισε τον στόχο γεώτρησης με την ονομασία «Ερατοσθένης Νότιο» και εντός της περιοχής που διακηρύσσει η Κύπρος ότι είναι η δική της ΑΟΖ και έχει παραχωρηθεί στην TOTAL και στην ΕΝΙ.

Ο Ερντογάν, λοιπόν, ξεκινάει γεωτρήσεις σε ελάχιστη απόσταση από τη Λευκωσία, 100 χιλιόμετρα νότια της Κύπρου, μετονομάζοντας μάλιστα το σημείο αυτό σε «Λευκωσία-1» για να μην έχει κανείς αμφιβολία για το που βρίσκεται το τουρκικό γεωτρύπανο σήμερα. Η Κύπρος (και η Ελλάδα) βρίσκονται ..ξαφνικά μπροστά στο δίλημμα ή θα κάνουν πώς δεν καταλαβαίνουν ή θα πρέπει να αναχαιτίσουν το γεωτρύπανο προχωρώντας σε στρατιωτικές κινήσεις.

Προφανώς, έχουν επιλέξει το πρώτο, δηλαδή να κάνουν ότι δεν καταλαβαίνουν, και να αφήνουν το γεωτρύπανο να δημιουργεί νέα δεδομένα, αποδεικνύοντας πόσο έωλος είναι ο σχεδιασμός που υποτίθεται θα αναβάθμιζε το ρόλο των δύο χωρών αλλά και την ασφάλειά τους μέσω του φυσικού αερίου και του πετρελαίου.

Στην Κύπρο, πάντως, ορισμένα ΜΜΕ έχουν αντιληφθεί την πραγματικότητα και δεν κρύβουν ότι η κυβέρνηση δεν έχει στρατηγική (χαρακτηριστικός ο τίτλος της κυπριακής εφημερίδας ΠΟΛΙΤΗΣ «Η Άγκυρα ψάχνει αέριο και η Λευκωσία πολιτική»), την ίδια στιγμή που ο Ερντογάν “ωθεί σε διάλογο με τους δικούς του όρους, ακολουθώντας συντονισμένη στρατηγική” αξιοποιώντας μάλιστα “τα στοιχεία που δημοσιοποιεί η Κύπρος για τις διάφορες περιοχές έρευνας, όπως αυτά για το “τεμάχιο 8” που με μεγάλη αφέλεια έχουν δημοσιοποιηθεί ακόμα και στο ίντερνετ”. Δυστυχώς, στην Ελλάδα κόμματα και ΜΜΕ απλώς “καταγγέλλουν τις προκλητικές ενέργειες της Τουρκίας” αλλά καμία κουβέντα δεν γίνεται για για το πώς έχουμε φτάσει μέχρι εδώ και ποιες είναι οι ευθύνες ΣΥΡΙΖΑ, ΝΔ και ΚΙΝΑΛ για την πανωλεθρία αυτή.

Ο ίδιος ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας (από τους βασικούς υπεύθυνους της αφελούς “διπλωματίας των αγωγών και των γεωτρήσεων”) σε δηλώσεις του στους δημοσιογράφους, προσερχόμενος στο Ίδρυμα Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ δήλωσε ότι οι “τουρκικές ενέργειες συνεχίζουν δυστυχώς τις παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου, συνεχίζουμε και εμείς, βεβαίως, τις προσπάθειες μέσα από τις ενέργειες τις διπλωματικές και τις νομικές, να πετύχουμε αναχαίτιση αυτής της χωρίς προηγούμενο συμπεριφοράς». Ερωτηθείς αν θα πρέπει να υπάρξουν σκληρότερα μέτρα κατά της Τουρκίας από την ΕΕ, αφού όσα είχαν ανακοινωθεί ως σήμερα, δεν λειτούργησαν αποτρεπτικά, ο πρόεδρος Αναστασιάδης είπε ότι «πιο δυναμικά, δεν θέλω να δημιουργώ ψευδαισθήσεις ή την εικόνα ότι η Ευρώπη είναι έτοιμη να αναλάβει τέτοια μέτρα, αυτή την ώρα τουλάχιστον. Συνεπώς, αυτό που λέω είναι ότι θα συνεχίσουμε με την ίδια αποφασιστικότητα και την υλοποίηση του ενεργειακού προγράμματος και τα διαβήματα προς κάθε κατεύθυνση, με την ελπίδα ότι αν επιθυμούν (η Τουρκία) την ειρήνη, αν επιθυμούν τη λύση του Κυπριακού θα πρέπει επιτέλους σε αυτά που αποτελούν και συνθέτουν τους κανόνες διεθνούς δικαίου».

Και τώρα τι κάνουμε;

Ελλάδα και Κύπρος πρέπει – πριν είναι πολύ αργά – να επαναπροσδιορίσουν τη στρατηγική τους και να αναλάβουν ευρεία πρωτοβουλία, έστω και στο 12 και 30’, για ανάκληση όλων των αδειών έρευνας και εξορύξεων υδρογονανθράκων και απόσυρσης από το σχέδιο για τον EastMed (έτσι κι αλλιώς αμφίβολο αν μπορεί να γίνει ένα τέτοιο έργο, αφού ούτε οι μελέτες έχουν γίνει, ούτε επιχείρηση που θα αναλάβει ένα τέτοιο σχέδιο έχει βρεθεί) και τους αγωγούς υδρογονανθράκων γενικότερα. Και για να μην αντιμετωπιστεί όλη αυτή η αλλαγή ως εθνική ήττα, μπορεί η ελληνική κυβέρνηση να επικαλεστεί οικονομικούς και κλιματικούς λόγους, βασικά – και αυτή είναι πράγματι μια σοβαρή πολιτική επιλογή – την ανάγκη να βγούμε γρήγορα από τα ορυκτά καύσιμα για την προστασία του κλίματος, του πλανήτη και της ειρήνης στην περιοχή. Η εκ μέρους μας απόσυρση από τα σχέδια για εξορύξεις υδρογονανθράκων δεν θα έχει πλέον πιθανότητα επιτυχίας (δηλαδή να υποχρεώσει και τους άλλους παίχτες να παγώσουν τα σχέδια τους) αν δεν αναληφθούν διεθνείς πρωτοβουλίες για να σταματήσουν όλες οι χώρες τις έρευνες και εξόρυξη υδρογονανθράκων στην Αν. Μεσόγειο στη βάση της ανάγκης προστασίας του κλίματος.

Αυτή είναι πάντως η μόνη εναλλακτική, αν δεν θέλουμε να υποστούμε μια πολύ βαριά ήττα, με πολύ μεγαλύτερες επιπτώσεις από αυτές που είχε η δημοσιονομική κρίση. Η σημερινή πορεία οδηγεί σε καταστάσεις που στρέφονται ενάντια στο κλίμα, στο περιβάλλον, στην ασφάλεια και ευημερία μας. Πετρέλαιο και φυσικό αέριο οδηγούν σε ανάφλεξη (και) στην περιοχή μας, η έξοδος από αυτά τα σχέδια θα συμβάλλει και στην αποτροπή μιας μεγάλης εθνικής τραγωδίας, με την μορφή πολεμικής εμπλοκής ή εξευτελισμού λόγω αδυναμίας (και σωστά) να εμπλακούμε σε πολεμικές περιπέτειες που δεν θα μείνουν μόνο στην περιορισμένη περιοχή γύρω από ένα γεωτρύπανο αλλά θα έχουν πολύ ευρύτερη διάσταση και θα οδηγήσουν σε κλιμάκωση με ανυπολόγιστες και πολλαπλές συνέπειες για τη χώρα και την περιοχή.

Χρειάζεται, όμως, τόλμη για να εξηγήσει το ελληνικό πολιτικό σύστημα έστω και σε χαμηλούς τόνους ότι είχε ψευδαισθήσεις και στο θέμα των εξορύξεων και της διπλωματίας των υδρογονανθράκων (όπως εξάλλου και στο θέμα της ελληνικής κρίσης, του παραγωγικού μοντέλου, της διαχείρισης του μεταναστευτικού /προσφυγικού). Είναι πιθανό να επεξεργαστεί το ελληνικό πολιτικό σύστημα ένα πράσινο σχέδιο συνεργασίας στην Αν. Μεσόγειο που θέτει σε άλλη βάση τις διακρατικές σχέσεις αλλά και την προοπτική συνεργασίας στην ευρύτερη περιοχή; Όλοι διαθέτουν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αλλά απαιτούνται συνέργειες στον τεχνολογικό, επιστημονικό, οικονομικό τομέα για να περάσουμε στην εποχή μετά τα ορυκτά καύσιμα. Και η Ελλάδα ως χώρα μέλος της ΕΕ θα μπορούσε να ηγηθεί μιας τέτοιας ευρωπαϊκής πολιτικής στην περιοχή που δημιουργεί συνθήκες συνεργασίας, όχι αντιπαράθεσης και σκληρού ανταγωνισμού.

Έχει όμως το θάρρος να πει την αλήθεια, ότι δηλαδή το πετρέλαιο και οι υδρογονάνθρακες μπορεί να είναι αιτία άλλης μια μεγάλης και πολύπλευρης κρίσης, πολύ μεγαλύτερης από την δημοσιονομική-οικονομική που βιώνουμε ακόμα, και πολύ περισσότερο ότι η μόνη εναλλακτική προς όφελος όλων είναι ένα πράσινο σχέδιο για την περιοχή;