Εκλογές 2023 / Τα μυστικά και τα σενάρια της ενισχυμένης αναλογικής

ΠΟΛΙΤΙΚΗ
  2’
24.05.23 07:36
 Κώστας Παπαγιάννης ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

Για πρώτη φορά θα εφαρμοστεί το κλιμακωτό μπόνους αυτοδυναμίας που δίνει 50 έδρες στο κόμμα που θα λάβει 40% - Οι εκλογές θα γίνουν με λίστα και όχι με σταυρό
Με την ενισχυμένη αναλογική θα διεξαχθούν οι εκλογές της 25ης Ιουνίου, σύμφωνα με τις αλλαγές που έκανε η κυβέρνηση Μητσοτάκη στον εκλογικό νόμο το 2020 με τη στήριξη της Ελληνικής Λύσης. Βασική παράμετρος του νέου συστήματος είναι το μπόνους αυτοδυναμίας των 50 εδρών, το οποίο όμως για πρώτη φορά θα είναι κλιμακωτό. Εφόσον το πρώτο κόμμα πάρει τουλάχιστον 25%, θα λάβει 20 έδρες μπόνους. Στη συνέχεια θα λαμβάνει ακόμα μία έδρα για κάθε 0,5% που θα παίρνει πάνω από το εκλογικό ποσοστό του 25%. Ανώτατο όριο για το μπόνους παραμένουν οι 50 έδρες. Υπενθυμίζεται ότι οι εκλογές θα γίνουν με λίστα, όχι με σταυρό, καθώς δεν πέρασαν 18 μήνες από τις προηγούμενες εκλογές.

Το μπόνους αυτοδυναμίας είναι ο βασικός λόγος για τον οποίο η Ν.Δ. άλλαξε τον εκλογικό νόμο της απλής αναλογικής που ψήφισε ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και γιατί ζήτησε άμεσα δεύτερες κάλπες χωρίς να επιδιώξει κυβέρνηση συνεργασίας. Με βάση τα δεδομένα των αποτελεσμάτων της 21ης Μαΐου, η Ν.Δ. θα λάμβανε το σύνολο των 50 εδρών του μπόνους και θα εξασφάλισε αυτοδυναμία 171 εδρών. Όμως θα μπορούσε να πάρει την αυτοδυναμία ακόμα και με ποσοστά κάτω του 38%. Επομένως η αυτοδυναμία της Ν.Δ. θα εξαρτηθεί από το αν θα διατηρήσει τα ποσοστά της σε μία πιο πολωτική αναμέτρηση ή αν τα υπόλοιπα κόμματα εντός Βουλής βελτιώσουν τη δική τους επίδοση. Παράμετρος για την αυτοδυναμία είναι και το εκλογικό ποσοστό των κομμάτων που θα μείνουν εκτός Βουλής. Αυτό είναι κρίσιμο γιατί είδαμε τρία κόμματα κοντά στο όριο του 3% για την είσοδο στη Βουλή (ΝΙΚΗ, Πλεύση Ελευθερίας, ΜέΡΑ25).
Παράλληλα, η εμπειρία δείχνει ότι οι άμεσες δεύτερες εκλογές σηματοδοτούν συνήθως την απόσυρση πολλών μικρών κομμάτων που δεν μπορούν να σηκώσουν το οικονομικό βάρος των διπλών εκλογών. Για παράδειγμα, στις εκλογές του Μαΐου του 2012 το ποσοστό των εκτός Βουλής κομμάτων ήταν στο 19% και στις εκλογές του Ιουνίου του 2012 αυτό έπεσε στο 6%. Στις εκλογές του Μαΐου του 2012 συμμετείχαν 31 κόμματα, ενώ στις εκλογές του Ιουνίου του 2012 μόλις 21 κόμματα.

Οι «καραμπόλες» στις έδρες

Το μπόνους δεν είναι μόνο καλπονοθευτικό, αλλά επιφέρει και σημαντικές «καραμπόλες» στην κατανομή των εδρών στις εκλογικές περιφέρειες. Ιδιαίτερα στις 20 τετραεδρικές και πενταεδρικές περιφέρειες το μπόνους αναμένεται να προκαλέσει έντονη ανισοκατανομή εδρών με πιθανές κατανομές τύπου 3-1 ή 4-0 ή 4-1 κ.λπ. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τα κόμματα που δεν θα πιάσουν το εκλογικό μέτρο στις τετραεδρικές και στις πενταεδρικές περιφέρειες κινδυνεύουν να χάσουν έδρες που κανονικά θα καταλάμβαναν στη δεύτερη κατανομή. Ενδεικτική περίπτωση είναι τα Χανιά. Τον Σεπτέμβριο του 2015 ο ΣΥΡΙΖΑ είχε πάρει και τις τέσσερις έδρες με 41,7%, ενώ τον Ιούλιο του 2019 είχε πάρει μόνο μία έδρα, παρότι είχε έρθει ξανά πρώτος με 37,4%.

Για πρώτη φορά το 1951

Υπενθυμίζεται ότι η ενισχυμένη αναλογική εφαρμόστηκε πρώτη φορά στις εκλογές του 1951 ως μία «γέφυρα» μεταξύ της απλής αναλογικής και του πλειοψηφικού συστήματος. Από τότε εφαρμόστηκε σε όλες τις εκλογές, εκτός από τις τρεις αναμετρήσεις του 1989 και του1990 και τις εκλογές της 21ης Μαΐου, όπου εφαρμόστηκε η απλή αναλογική, αλλά και τις εκλογές του 1952 που έγιναν με το πλειοψηφικό.