Σατωβριάνδου, η εικόνα τής Ελλάδας

Σατωβριάνδου: η οδός των αντιθέσεων
Ρεπορτάζ της A.V.

Όμορφες κοπέλες που δουλεύουν στο Hondos και βγαίνουν για τσιγάρο, κυρίες και κύριοι που πάνε στο θέατρο, κορίτσια που κάνουν πιάτσα, επαρχιακές φυσιογνωμίες, χρήστες. Ένας δρόμος όπου ζουν και κινούνται παράλληλα δεκάδες διαφορετικοί κόσμοι, δυο βήματα από την Ομόνοια.


Ήταν τέσσερις το μεσημέρι και στη μια άκρη του μπαρ κάθονταν 4-5 κορίτσια από το Μπαγκλαντές, που μπορεί και να μην ήταν 20 χρονών, στη μέση μια ξανθιά κοπέλα σκεφτική και στην άλλη άκρη 2-3 πιτσιρικάδες, μετανάστες, πίνανε μπίρες, γελάγανε δυνατά, φωνάζανε και τσακώνονταν.


Έκατσα κοντά στα κορίτσια από το Μπαγκλαντές και μία μου λέει «θέλεις κάτι;» «Θα πιω έναν καφέ». «Κάτσε να έρθει η κοπέλα που είναι στο μαγαζί, πετάχτηκε λίγο δίπλα. Αν θέλεις, κάτσε στα τραπεζάκια να είσαι πιο ήσυχα».

Ένα τραπεζάκι ήταν δυο μέτρα από την τζαμαρία μπροστά στη Σατωβριάνδου και μετά από λίγο ήρθε η ξανθιά κοπέλα από το μπαρ, που τη λένε Φωτεινή και είναι από τη Βουλγαρία. Δύο ευρώ ο νεσκαφέ μου και ενάμισι ο ελληνικός της Φωτεινής. Γύρω στα 35 η Φωτεινή, δουλεύει εκεί, παίρνει 30 ευρώ. 20 δικά της και 10 για το ξενοδοχείο. Στο ίδιο ξενοδοχείο κοιμάται και τα βράδια.


«Σχεδόν 20 χρόνια πηγαινοέρχομαι στην Ελλάδα. Αλλά έχω πάει παντού. Ισπανία, Ιταλία, Μπερλίν, Φράνκφουρτ. Ήμουν τέσσερα χρόνια στο Τορίνο, πριν κάνα δυο μήνες ήρθα αλλά είμαι φευγάτη πάλι. Δεν είναι καλά εδώ. Δεν έχει δουλειά. Και ξέρεις πόσοι δίνουνε παραπάνω λεφτά για να πας μαζί τους χωρίς καπότα;»

Περάσανε απ’ έξω κάτι αγόρια ντυμένα γυναίκες και η Φωτεινή είπε ότι είναι «Βούλγαροι και Ρουμάνοι». Έχει και στη Βουλγαρία αγόρια που ντύνονται γυναίκες; «Έχει, αλλά εκεί δεν κάνουν τέτοια γιατί θα τους κόψουν τα πόδια».

Κόσμος μπαινόβγαινε, τα κορίτσια από το Μπαγκλαντές γελάγανε, κάποια παιδιά απ’ έξω, χρήστες, τρέχανε κάθε τόσο από δω κι από κει. «Δυο μέρες έχω να πάρω πελάτη, ποιος να έρθει εδώ πέρα. Μαζεύονται και όλα τα μαλακισμένα εδώ μέσα και κάνουνε φασαρία που σου παίρνει το κεφάλι». Ένας από τους πιτσιρικάδες, όχι χρήστης, που στο μεταξύ είχε έρθει στο δίπλα τραπέζι, την άκουσε και την κοίταξε λίγο περίεργα και η Φωτεινή τον πήρε χαμπάρι και του λέει «θέλεις τίποτα;» και ο πιτσιρικάς γύρισε από την άλλη.

Παλιά, επιβλητική πολυκατοικία, με μια μεγάλη τζαμαρία με σίδερα, μια πινακίδα που προειδοποιούσε ότι στο εσωτερικό υπάρχουν κάμερες και τέσσερα-πέντε ενοικιάζεται. Διαμέρισμα 78 τετραγωνικά, στον όγδοο όροφο, διαμπερές, 210 ευρώ. 200, δηλαδή. Από μπροστά βλέπει στη Σατωβριάνδου και από πίσω το παλιό εφετείο, το πρώην ΙΚΑ και το πρώην κτίριο της δημοτικής αστυνομίας. Η γυναίκα έλεγε ότι στο κέντρο τόσο νοικιάζονται τα σπίτια, από 160 μέχρι 220 ευρώ, ότι από τα 43 διαμερίσματα της πολυκατοικίας μόνο τα 10 είναι άδεια, ότι μετακόμισε πρόσφατα εκεί ένα ζευγάρι από το Χαλάνδρι, ότι οι κάμερες δεν λειτουργούν, ότι η πόρτα είναι ασφαλείας και δεν παραβιάζεται με τίποτα, ότι δεν αγοράζουν πετρέλαιο και δεν έχει air condition και θα πρέπει να φροντίσω εγώ πώς θα ζεσταθώ, ότι όταν φτιάχτηκε αυτή η πολυκατοικία ήταν «η αριστοκρατία της εποχής». Με ξέβγαλε μέχρι κάτω, στο πλατύσκαλο ήταν ένα ζευγάρι με τα «σέα» τους που σηκώθηκαν ευγενικά να περάσουμε και η γυναίκα με ενημέρωσε ότι υπάρχει η σκέψη να τοποθετηθεί σιδεριά γύρω από το πλατύσκαλο για να μην κάθεται εκεί κόσμος. Είχε νυχτώσει και απέναντι, στο θέατρο «Αγγέλων Βήμα», είχε αρχίσει να μαζεύεται κόσμος.

Η Μαργαρίτα Δαλαμάγκα Καλογήρου είναι η ιδιοκτήτρια του θεάτρου και ρώτησε «αν πήγα και στα μπορντέλα». «Θα πάω». «Αφού θα πας, να τους ρωτήσεις αν περνάει η αστυνομία να τους ζητήσει άδεια. Γιατί εμένα κάθε τόσο περνάνε και μου ζητάνε. Καλά κάνουνε γιατί τόσος κόσμος μπαίνει εδώ μέσα και πρέπει να είναι ασφαλής, αλλά θα ήθελα να ξέρω αν η νομιμότητα ισχύει για όλους».

Λέει πως η εικόνα της γειτονιάς είναι ιδιότροπη. Ότι δεν κινδυνεύει κανείς, αλλά «είναι αντιαισθητικό να βλέπεις έναν παππού να κυνηγάει ένα μαστουρωμένο κοριτσάκι, να κάθονται από τη μία πλευρά του δρόμου τα εκδιδόμενα άτομα, άνδρες και γυναίκες, και από την απέναντι οι προστάτες τους. Οι Έλληνες οικογενειάρχες, κάποιοι από αυτούς, συντηρούν αυτή την κατάσταση».

Το κτίριο όπου στεγάζεται το «Αγγέλων Βήμα» (Σατωβριάνδου 36, 210 5242211-3, www.aggelonvima.gr) είναι του 1905. Πλήρως ανακαινισμένο. Λειτουργεί από τον Οκτώβριο του 2005 και στις εργασίες δούλευαν πολλοί μετανάστες. Πολωνοί και Μολδαβοί κυρίως, αλλά και Πακιστανοί και Ινδοί. Στην πρεμιέρα ένας Πολωνός εργάτης είχε έρθει μαζί με το γιο του, γύρω στα 12. Και οι δυο φορούσαν λινά σακάκια. Η εικόνα άρχισε να αλλάζει σιγά-σιγά και τα χρόνια ’07 και ’08 «απορώ πώς αντέξαμε», αλλά από το ’09 και κυρίως από το ’10 η κατάσταση άρχισε και πάλι να αλλάζει, προς το καλύτερο, με το άνοιγμα καινούργιων καταστημάτων: καφέ, μίνι μάρκετ, κουρείο κ.λπ. «Ο κόσμος στην αρχή φοβάται. Όμως όταν μια καλή παράσταση τον φέρει μέχρι εδώ και δει ότι δεν κινδυνεύει, θα έρθει και θα ξαναέρθει».

Στο στέκι της Μπέλλου

Το είδα περνώντας, κόλλησα λίγο με το αυτοκόλλητο το μεγάλο με την ελληνική σημαία, αλλά μπήκα. Οι τοίχοι γεμάτοι φωτογραφίες: Τσιτσάνης, Διονυσίου, Αγγελόπουλος, Εσκενάζι, Μπέλλου, Παπαγιαννοπούλου, όλοι έχουνε περάσει από εδώ. Δύο η ώρα το μεσημέρι η ορχήστρα έπαιζε «Για το κορίτσι μου που ήταν καμάρι» και σε ένα τραπέζι κάθονταν δύο τύποι γύρω στα 65 και ο ένας έλεγε ότι ήπιε τις προάλλες τόσο ούζο που έκανε τρεις μέρες να ξενερώσει.

Έκατσα κάπου να βλέπω και στην ορχήστρα και στο δρόμο και πλησίασε ο κυρ-Σπύρος. Με κοίταγε. «Ένα καφέ θα ήθελα, ελληνικό». «Πού;» «Να, εδώ θα κάτσω». «Πιες καφέ αλλά να φας και τίποτα, και να πιεις». Μετά που του είπα ότι με έστειλε η Μαργαρίτα, έκατσε μαζί μου και μου σύστησε την κυρία Κούλα, την αγαπημένη του, που «φτιάχνει κάτι σουτζουκάκια με πατάτες τηγανιτές μούρλια».

Ο Σπύρος Πανάγος έχει το «Καφενείο των Μουσικών» (Σατωβριάνδου 29, 210 5240724) τα τελευταία 45 χρόνια. Με την Μπέλλου παίζανε, λέει, μπαρμπούτι πάνω σε ένα δωματιάκι. «Κυρ-Σπύρο, φαντάζομαι ότι και τότε όλο και κάτι θα πίνανε. Πώς το βλέπεις σήμερα; Με τους πιτσιρικάδες και όλα αυτά που βλέπεις τριγύρω;» «Εδώ είναι κέντρο. Ομόνοια. Ξέρεις τι σημαίνει Ομόνοια;».

Λέει ότι τα καλύτερα χρόνια ήταν μεταξύ ’60 και ’70, ότι στο μαγαζί του έχουν έρθει τηλεοράσεις από το εξωτερικό, ότι έχει περάσει όλος ο καλός ο κόσμος και ότι ακόμα έρχονται απ’ όλη την Αθήνα. Ότι η ορχήστρα αρχίζει να παίζει κάθε μέρα γύρω στη μία το μεσημέρι «τραγούδια που βγαίνουν από την ψυχή μας» και δεν σταματάει μέχρι τις 10 με 12 το βράδυ. Εδώ ηχογραφήθηκαν τα «Παιδιά του Πειραιά», το «Κάτω στα λεμονάδικα» και πολλά άλλα. «Να ’ρθει ένα ζευγαράκι, να πάρουνε μία σουτζουκάκια και μισό κιλό κρασί, να διασκεδάσουνε σε ένα ιστορικό μαγαζί με τρία τάλαρα. Πολλά είναι;»

Σπύρος Πανάγος, ιδιοκτήτης του «Καφενείου των Μουσικών» τα τελευταία.... 45 χρόνια

Στη Σατωβριάνδου θα δεις

Την «πλάτη» του Εθνικού Θεάτρου, που έχει είσοδο από Αγίου Κωνσταντίνου. Το μοναδικό περίπτερο στη συμβολή με τη Γ’ Σεπτεμβρίου, στην πίσω πλευρά του Hondos Center. Δύο ενεχυροδανειστήρια. Τα σουβλάκια του Λευτέρη, που είναι εκεί από το 1959. Ένα κουρείο για άνδρες και γυναίκες. Το καφέ «Πρόβα», πίσω από το Εθνικό. Τα γραφεία του ΕΟΠΥΥ. Το ζαχαροπλαστείο «Η Κρήτη». Το δημόσιο οικοτροφείο. Το ουζερί «Ήπειρος», παλιό σχεδόν σαν το «Καφενείο των Μουσικών». Ξενοδοχεία και καφενεία που εξυπηρετούν τα κορίτσια και τους πελάτες τους. Το μίνι μάρκετ και το μανάβικο δύο μεταναστών. Μαγαζί με περούκες και είδη κομμωτικής. Την Ορθόδοξη Χριστιανική Αδελφότητα. Ιατρικά είδη. 24ωρης λειτουργίας ινδικό κοτοπουλάδικο.